در روز جمعه، مخالفان رئیس‌جمهور نیکلاس مادورو در ونزوئلا با اخبار غیرمعمول و امیدبخشی از خواب بیدار شدند؛ ماریا کورینا ماچادو، رهبر مخالفان، موفق به دریافت جایزۀ صلح نوبل شده بود. کمیتۀ نوبل نروژ، تلاش‌های او برای پیشبرد بازگشت ونزوئلا به دموکراسی در برابر به اصطلاح استبداد مادورو را به رسمیت شناخت. در یک معنای خاص، این جایزه نه‌تنها به ماچادو، بلکه به میلیون‌ها ونزوئلایی مشتاق تغییر که در آستانۀ کارزار انتخاباتی سال ۲۰۲۴ حول او بسیج شدند، تعلق دارد. ماچادو با چندین عضو از دولت ترامپ، از جمله مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، روابط نزدیکی دارد. اما از زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در ماه ژانویه کار خود را آغاز کرد، سیگنال‌های ضد و نقیضی در مورد سیاست خود نسبت به کاراکاس ارسال کرده است.
کاخ سفید در ابتدا به نظر می‌رسید که رویکردی معامله‌گرایانه در برخورد با مادورو را ترجیح می‌دهد. با این حال، در ماه‌های اخیر، اقدامات آن تهاجمی‌تر شده است. ایالات متحده در ماه سپتامبر یک ناوگروه بزرگ دریایی به کارائیب اعزام کرد که ادعا می‌کند با جریان کوکائین، فنتانیل و سایر مواد مخدر در حال ترانزیت از ونزوئلا مقابله می‌کند. هواپیماهای آمریکایی تا به امروز حداقل پنج قایق غیرنظامی را که ادعا شده حامل مواد مخدر بوده‌اند، بمباران کرده‌اند. دموکرات‌های کنگره نگرانی‌هایی در مورد این حملات غیرمجاز که حداقل ۲۷ کشته بر جای گذاشته است، مطرح کرده‌اند.
اما انتظارات مبنی بر این که ایالات متحده راهبرد نظامی‌گرایانه‌تری در ونزوئلا در پیش بگیرد، بسیار بالا است. در پی افزایش حضور دریایی آمریکا، ماچادو به هوادارانش قول داد که مادورو روزهای آخر خود در قدرت را سپری می‌کند و در ویدئوهای آنلاین خود گفت که این رژیم تمام شده است. ترامپ روز چهارشنبه گزارش‌هایی را تأیید کرد که نشان می‌داد او قبلاً به سیا دستور داده است تا عملیات مخفیانه در داخل ونزوئلا انجام دهد. در همان روز، ماچادو در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان از ایالات متحده درخواست کمک برای مبارزه با آنچه که او جنگ مادورو خواند، کرد.
هنگامی که از ترامپ پرسیده شد که آیا کاخ سفید در نظر دارد اهدافی در داخل خاک ونزوئلا را مورد حمله قرار دهد، او از رد کردن این احتمال خودداری کرد و فقط گفت: «به زودی متوجه خواهید شد». او این هفته اشاره‌های بیشتری در مورد چنین حرکتی کرد و روز چهارشنبه به خبرنگاران گفت: «ما قطعاً در حال بررسی [حمله] زمینی هستیم، زیرا دریا را به خوبی تحت کنترل داریم.»
حمله‌های بیشتر ایالات متحده می‌تواند کشتی‌های بیشتری را که ادعا می‌شود حامل مواد مخدر هستند هدف قرار دهد، یا ممکن است شامل پروازهای حمل مواد مخدر (که بسیاری از آن‌ها از باندهای پرواز مخفی در مرز ونزوئلا و کلمبیا برخاسته) نیز بشود. اما پس از انفجار چند شناور دیگر، سناریوی پایانی واشنگتن چیست؟ سه راه احتمالی وجود دارد که سیاست آمریکا نسبت به ونزوئلا از این پس می‌تواند طی کند.
سناریوی اول مستلزم آن است که اعضای ناراضی ارتش ونزوئلا و تظاهرکنندگان تحت رهبری مخالفان، یا ترکیبی از این دو، منجر به یک قیام علیه مادورو شوند. خود ماچادو از نیروهای امنیتی خواسته است تا در اعتراف به پیروزی انتخاباتی مخالفان، اقدام به یک کارزار نافرمانی علیه مادورو کنند (این رهبر مخالفان بارها ادعا کرده است که در درون ارتش ونزوئلا منابعی در اختیار دارد).
چنین شورشی می‌تواند بر روی پشتیبانی لجستیکی، اطلاعاتی یا حتی پشتیبانی مستقیم آمریکا از استقرار فعلی در کارائیب حساب کند. اما واشنگتن پیشتاز نخواهد بود. همانند سال ۲۰۱۹، زمانی که ایالات متحده خوان گوایدو را به عنوان رئیس‌جمهور موقت ونزوئلا به رسمیت شناخت و ارتش این کشور را تشویق کرد تا علیه مادورو اقدام کند، دولت ترامپ ترجیح می‌دهد در تغییر رژیم نقشی پشت پرده ایفا کند.
اما یک قیام خودجوش و عمدتاً تحت رهبری ونزوئلایی‌ها بعید به نظر می‌رسد. اولاً، دولت مادورو از زمان انتخابات سال گذشته با مخالفان برخورد کرده است. ماچادو مجبور به مخفی‌شدن شده و نامزد ریاست‌جمهوری، ادموندو گونزالس، از کشور گریخته است. مخالفانی که در ونزوئلا باقی مانده‌اند در مورد این که آیا در انتخابات کنترل‌شدۀ محلی و منطقه‌ای شرکت کنند یا یک جنبش مقاومت تقابل‌جویانه‌تر سازماندهی کنند، دچار تفرقه هستند. در همین حال، دستگاه امنیتی و اطلاعاتی در جلوگیری از ایجاد شکاف مؤثر عمل کرده است.
سناریوی دوم شامل حمله مستقیم ایالات متحده به ونزوئلا است. واشنگتن ممکن است یک حملۀ پیش‌دستانۀ قاطع به اهداف نظامی ونزوئلا انجام دهد و به دنبال آن حملات قطع سر علیه اهداف رهبری صورت گیرد، شاید حتی نیروهای ویژه را مأمور دستگیری مادورو کند تا او را به پای میز محاکمه بکشد. مقامات ارشد دولت ترامپ احتمال چنین تشدید وضعیتی را رد نکرده‌اند.
اما علی‌رغم این گزارش‌ها، دلیلی وجود دارد که در مورد حملۀ نظامی آمریکا به داخل ونزوئلا، چه رسد به حمله زمینی، تردید کنیم. بخشی از این امر به این دلیل است که این کشور یک شبکۀ دفاع هوایی توانمند، حداقل بر روی کاغذ، در اختیار دارد. تحلیلگران در مورد میزان کارایی و نگهداری سیستم‌های دفاع هوایی ونزوئلا اختلاف نظر دارند، اما اجماع وجود دارد که ارتش این کشور یک شبکۀ سراسری از پدافندهای هوایی S-125 Pechora و همچنین واحدهای متعدد دفاع هوایی مجهز به توپ‌های ضدهوایی ZU-23-2 و سامانه‌های دفاع هوایی قابل حمل توسط نفر Igla-S در اختیار دارد. ارتش همچنین چندین سامانۀ S-300VM Antey-2500 در اختیار دارد که یک سامانۀ موشکی پیشرفتۀ بلندبرد است که قادر به سرنگونی هواپیماها و موشک‌های بالستیکی است، اگرچه تمرکز این سامانه‌ها بیشتر در مناطق مرزی کشور است.
هر برنامۀ جدی آمریکا برای انجام حملات هوایی بر خاک ونزوئلا احتمالاً در پی خنثی‌کردن این سامانه‌ها در مرحلۀ اول خواهد بود، که به معنای درگیری مستقیم با نیروهای مسلح ونزوئلا است. درگیری مستقیم و آشکار با ارتش ونزوئلا پرخطر خواهد بود. این امر می‌تواند به زنجیره‌ای از خشونت‌ها تبدیل شود که سال‌ها به طول بینجامد و به طور بالقوه به کشورهای همسایه سرریز کند.
ونزوئلا میزبان یکی از بزرگترین ذخایر سلاح در نیمکرۀ غربی است. جدای از وجود گروه‌های مخالف کلمبیایی و هزاران عضو سازمان‌های شبه‌نظامی طرفدار دولت موسوم به colectivos که مسئله را پیچیده‌تر می‌کند، وجود شبه‌نظامیان بولیواری است؛ یک نیروی داوطلب غیرنظامی که مادورو در هفته‌های اخیر با آن‌ها تمرینات آموزشی انجام داده است. اگر ترامپ مراقب نباشد، اقدام نظامی یکجانبۀ آمریکا در ونزوئلا می‌تواند منجر به فروپاشی این کشور به هرج و مرج شده و به طور بالقوه یک فروپاشی به سبک لیبی را شعله‌ور کند، کشوری که تنها سه ساعت پرواز با میامی فاصله دارد.
سومین و محتمل‌ترین سناریوی پایانی برای سیاست آمریکا در ونزوئلا ممکن است برای ونزوئلایی‌هایی که مشتاق تغییر هستند و در انتخابات سال گذشته به طور قاطع علیه مادورو رأی دادند، کمترین رضایت را به همراه داشته باشد. مادورو ممکن است در حال شرط‌بندی بر این باشد که ترامپ به زودی پس از تمام حملات به قایق‌ها در کارائیب خواهد خواست پیروزی را اعلام کند. مادورو در ماه سپتامبر نامه‌ای برای ترامپ فرستاد و پیشنهاد مذاکره با واشنگتن را داد؛ تا قبل از این که اخیراً دولت آمریکا مکاتبات را متوقف کند، فرستادۀ ریاست‌جمهوری آمریکا، ریچارد گرنل، گفت که با حمایت ترامپ با دولت ونزوئلا در تماس بوده است.
در واقع زمانی که روشن شود تسلط مادورو بر قدرت تضعیف نمی‌شود، ترامپ ممکن است به این دیدگاه بازگردد که چگونه می‌تواند از کانال‌های دیپلماتیک گرنل برای پیشبرد منافع آمریکا در حوزه‌هایی فراتر از ترویج دموکراسی و حقوق بشر، مانند انرژی، مهاجرت و امنیت منطقه‌ای استفاده کند. یک توافق جدید بین ایالات متحده و ونزوئلا می‌تواند عمومی باشد؛ مانند معاوضۀ زندانیان در ماه جولای و معافیت از تحریم‌های مربوطه که ترامپ به شرکت نفت آمریکا شورون برای فعالیت در ونزوئلا اعطا کرد. یا می‌تواند محرمانه باشد؛ مانند شرایط یک توافق موجود که بر اساس آن دولت آمریکا دو بار در هفته پروازهای اخراج مأمورین مهاجرت و گمرک (ICE) را اعزام می‌کند که در حال حاضر مستقیماً به ونزوئلا می‌روند.
هر توافقی با آمریکا باید بحران سیاسی ونزوئلا را مورد توجه قرار دهد. واشنگتن باید برای آزادی بیش از ۸۰۰ زندانی سیاسی در این کشور و همچنین توقف سرکوب احزاب مخالف و جامعۀ مدنی فشار بیاورد. اما بالاتر از همه، ایالات متحده باید سعی کند یک نقشۀ راه برای بازگرداندن نهادهای دموکراتیک ونزوئلا پیش ببرد. ترامپ و روبیو باید ایدۀ ایجاد انگیزه برای یک مسیر هموار برای اصلاحات دموکراتیک در ونزوئلا را دوباره بررسی کنند، نه این که بر یک راه‌حل جادویی یک‌شبه پافشاری کنند. توافق‌ها باید قابل راستی‌آزمایی، محدود به زمان و قابل اندازه‌گیری باشند، نه صرفاً بر اساس وعده‌های پوچ.
در ترسیم حرکت بعدی در ونزوئلا، دولت ترامپ با یک انتخاب روبه‌رو است: آیا از استقرار دریایی خود در کارائیب به عنوان یک تاکتیک فشار برای پیشبرد منافع آمریکا و اصلاحات دموکراتیک استفاده کند، یا این که با تشدید نظامی قمار کند و خطر یک درگیری بالقوۀ بی‌ثبات‌کننده را بپذیرد. اگر ترامپ بتواند از جنگ اجتناب کند و یک انتقال مسالمت‌آمیز و دموکراتیک در ونزوئلا را پیش ببرد، شاید بالاخره سال آینده جایزه صلح نوبلی را که این‌قدر مشتاقانه می‌خواهد به دست آورد.
آیا نیاز به تهیه نسخه چاپی مجلات دارید؟
شما میتوانید با خرید اشتراک به نسخه چاپی مجلات ما دسترسی داشته باشید.
